درمان تخصصی آسیب های کف لگن

اختلالات عملکردی کف لگن و درمان فیزیوتراپی آن

لگن متشکل از 3 استخوان است که با هم یک حلقه را تشکیل می دهند (شکل 1). این حلقه مسئول انتقال وزن تنه و اندام ای فوقانی به پاها می باشد و کف آن توسط عضلات کف لگن پوشیده شده است (شکل2). بر روی این عضلات سه ارگان مهم، از جلو به عقب شامل مثانه، رحم (در خانم ها) یا پروستات (در آقایان) و رکتوم (انتهای روده بزرگ) قرار می گیرد (شکل3). چنانچه عملکرد این عضلات مختل گردد (بدین معنی که عضلات ضعیف شوند، به موقع وارد عمل نشوند و یا هماهنگی لازم را با هم نداشته باشند) باعث اختلال در عملکرد این ارگان ها می شود.

اختلالات عملکردی لگن و درمان فیزیوتراپی آن:

1-بی اختیاری های مقعدی:

به معنی خروج غیر ارادی و تصادفی مدفوع یا گاز از مقعد می باشد. این عارضه می تواند به علت ضعف یا عدم هماهنگی در عضلات کف لگن، برخی از بیماری های سیستم عصبی و … باشد.

2-یبوست:

یبوست یک عارضه شایع است که به علل مختلف ایجاد می شود. یکی از شایع ترین علل یبوست مزمن که به درمان فیزیوتراپی به خوبی جواب می دهد یبوست عملکردی می باشد. این نوع یبوست به علت عدم شل شدن به موقع عضلات کف لگن در هنگام دفع ایجاد می شود. مبتلایان به یبوست های مزمن با زور زدن های شدید و مکرر باعث فشار روی اعصاب کف لگنی و ضعف عضلات کف لگن می شوند.

3-افتادگی احشاء کف لگنی:

افتادگی (پرولاپس) احشاء داخل لگن در اثر آسیب و ضعف عضلات و فاشیای کف لگن ایجاد می شود. این امر باعث پایین آمدن مثانه، رحم یا رکتوم می شود. افتادگی ها می توانند باعث بی اختیاری ادرار یا مدفوع، یبوست، اختلالات جنسی و … شوند. افتادگی ها درجات مختلفی دارند. چنانچه میزان افتادگی زیاد باشد (بطوریکه احشاء از بیرون بدن قابل مشاهده باشند) معمولا توصیه به جراحی می شود. در غیر اینصورت فیزیوتراپی کف لگن به درمان و کاهش شدت علائم افتادگی ها کمک شایانی می کند. در صورت جراحی، فیزیوتراپی می تواند نتایج جراحی را افزایش و عوارض بعد از آن را به حد اقل برساند.

4-اختلالات کنترل و دفع ادرار:

خروج غیر ارادی ادرار، بی اختیاری ادرارسی نامیده می شود. شیوع بی اختیاری ادرار با بالارفتن سن افزایش می یابد و زنان را بیشتر از مردان گرفتار می کند. انواع بی اختیاری ادراری عبارتند از:

1)بی اختیاری ادراری فشاری: این بیماران با افزایش فشار داخل شکمی دچار نشت ادرار می شوند. برای مثال، حین عطسه، سرفه، پریدن، فعالیت های جنسی و …

2)بی اختیاری ادراری فوریتی: عبارت است از ناتوانی در کنترل ادرار هنگامی که احساس ادرار رخ می دهد. در این موارد معمولا فرد بایستی مکررا برای تخلیه اقدام کند و برخی اوقات در نیمه شب چندین بار بیدار می شود. این بیماران گاهی قبل از رسیدن به دستشویی دچار نشت ادرار یا حتی تخلیه کامل آن می شوند.

3)بی اختیاری ادراری مختلط: علائم  مربوط به هر دو گروه اول و دوم وجود دارد.

4)بی اختیاری ادراری به شکل سرریز شدن: بی اختیاری ادرار ناشی از سرریز ادرار در مواردی ایجاد می شود که مثانه پر از ادرار شده است. ضعف عضلات مثانه یا انسداد پیشابراه می تواند منجر به این نوع بی اختیاری ادراری شود. آسیب عصبی ناشی از دیابت یا بیماری های دیگر باعث ضعف عضلات مثانه شده و تومورها و سنگ های ادراری موجب انسداد پیشابراه می شود. این نوع بی اختیاری ادرار در خانم ها نادر است. معمولا ادرار خارج شده در این نوع بی اختیاری، حجم کمی دارد. در این بیماران مثانه بیش از حد پر می شود به طوری که گاهی بیمار حتی احساس پر شدن مثانه را ندارد اما به دلیل افزایش حجم ادرار دچار سرریزی و نشت ادرار می شود.

5)اختلالات کف لگن در کودکان:

در کودکان نیز مشکلات مربوط به کف لگن می تواند منجر به بی اختیاری ادرار و شب ادراری، بی اختیاری مدفوع، یبوست و … شود. این اختلالات ممکن است به علت ضایعات وارده به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، اختلالات ساختاری سیستم دفعی، عدم تعادل عضلات کف لگنی و یا اختلالات رفتاری دفع باشد.

درمان:

بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات کف لگن، به دلیل شرم و یا به دلیل آن که آسیب های این ناحیه را پدیده ای طبیعی در اثر افزایش سن می دانند برای معالجه مراجعه نمی کنند. در برخی از بیماران نیز چند عارضه با هم بروز می کند در حالی که فرد نمی داند این عوامل با هم مرتبط است. به عنوان مثال بیماری که حین سرفه دچار نشت ادرار می شود گمان نمی کند که این مشکل با درد حین مقاربت و یبوست او مرتبط باشد. به همین دلایل لازم است در این زمینه آگاه سازی صورت گیرد.